Dziennikarz i bandyta

Żeby zrozumieć, dlaczego dolina Swat stała się przez lata ostoją ruchu oporu przeciwko wpływom rządu w Islamabadzie oraz źródłem najbardziej nieprzejednanej i ultrakonserwatywnej frakcji Talibanu, należy cofnąć się do czasów, w których Swat było niepodległym państwem.

Swat to region leżący obecnie w północnym Pakistanie, zamieszały od tysięcy lat, w sanskrycie nazywany Oddiyana. Swat pojawia się obszernie w historii podbojów Aleksandra Macedońskiego, choć wiele faktów prezentowanych przez późniejszych historyków, Plutarcha, Curtiusa Rufusa, Justyna, miesza się z legendami i lokalnymi mitami. Np. mieszkańcy miasta Nysa w Swat mieli witać Aleksandra Macedońskiego jako brata Greka i nawet zaoferować mu wsparcie wojskowe, ponieważ mieli być jakoby potomkami żołnierzy greckich, którzy wcześniej podbili Indie.

Nowożytne państwo Swat rządzone było przez religijnych liderów przyjmujących tytuł akundów (akond). Islamskie Państwo Swat, utworzone przez Akbara Szacha zostało proklamowane w roku 1849 i działało z różnymi kolejami losu aż do 1926 r. W 1926 r. Brytyjczycy uznali Swat za autonomiczne księstwo, na którego czele stanął wnuk XIX-wiecznego akonda, Abdul Ghafur. Od tej pory Swat rządzone było przez wali (wojewodę / księcia). W 1947 r. po podziale Indii, Swat zachowało autonomię w ramach Pakistanu. Księstwo w 1949 r. odziedziczył Mianghul Jahanzeb rządzący jako Wali-e-Swat. Jego rządy uznawane były przez mieszkańców doliny za prawdziwy „złoty wiek”, szczególnie w dziedzinie infrastruktury i usług publicznych.

Likwidacja w 1969 r. autonomii Swat i włączenie księstwa do Prowincji Północno-Zachodniej okazały się katastrofą. Ludność przyzwyczajona do rozstrzygania spraw sądowych w ciągu kilku tygodni i do władzy inwestującej w budowę szkół i szpitali, wpadła w tryby skorumpowanej, niedrożnej a co najważniejsze całkowicie zaniedbującej peryferyjne regiony kraju, władzy w Islamabadzie.

W 1969 r. w Swat mieszało 200 tys. mieszkańców, natomiast w czasach, w których narodził się ruch Talibów – ponad 2 mln, ale od 1969 r. nie zbudowano tam żadnej publicznej szkoły.

Podobnie jak w Beludżystanie, dawnym niepodległym państwie inkorporowanym do Pakistanu, tak i w Swat, dawnym autonomicznym księstwie, którego niezależność Pakistan anulował, ruchy antypaństwowe znalazły znakomitą bazę do rozwoju, a Taliban dający szanse na odzyskanie autonomii – poparcie społeczne.

Przyszły lider pakistańskiego Talibanu – Mulana Fazlullah urodził się 1 marca 1975 r. w Swat, w małym miasteczku Mam Dheri w pobliżu Fizza Ghat. Jest Pasztunem, z klanu Babuharkhel, plemienia Yousufzai. Jego prawdziwe nazwisko brzmi Fazle Hayat, które w latach 90. zmienił na Fazlullah (Fazal-ul-Allah), żeby nadać mu bardziej islamskie brzmienie. Podobnie zresztą zmieni nazwę miejscowości, w której się urodził na Imam Dheri.

Maulana ukończył gimnazjum w swoim rodzinnym mieście, a następnie uczęszczał do rządowego College’u Saidu Sharif w Swat (Agencja Khyber Pakhtunkhwa). Po ukończeniu szkoły pojechał do miasta Majdan (dystrykt dolne Dir), gdzie wstąpił do medresy prowadzonej przez Maulana Sufi Mohammada, JamiaMazahir-ul-Uloom. Podczas nauki w medresie, Fazlullah nawiązał bliskie, serdeczne relacje z Sufim i ożenił się z jego córką.

Maulana Sufi Mohammad był już wówczas osobą znaną i wpływową, założycielem i przywódcą fundamentalistycznej islamskiej (Deobandi) organizacji Tehreek-e-Nifaz Shariat Muhammadi (TNSM), która w czasie gdy poznał się z Fazlullahem, liczyła tysiące zwolenników.

Po ukończeniu edukacji religijnej Fazlullah wrócił do Mem Dherai i próbował nauczać w meczecie i medresie. Okazało się to jednak utrudnione, ponieważ nie otrzymał oficjalnego certyfikatu ukończenia edukacji religijnej, a jedynie certyfikat od swojego teścia.

Afganistan

W roku 2001, podobnie jak tysiące zwolenników Sufi Mohammada, wyruszył walczyć do Afganistanu, gdzie Sufi dowodził tysiącami partyzantów w rejonie Malakand. Po rozbiciu Talibów przez wojska USA w październiku 2001 r., Sufi Muhammad i Fazlullah zbiegli do Pakistanu, do regionu Kurram gdzie zostali aresztowani przez pakistańskie siły bezpieczeństwa.

Setki zwolenników Sufi Mohammada zostały zabite w nalotach sił amerykańskich oraz przez siły Sojuszu Północnego lub zostało schwytanych przez lokalnych watażków afgańskich (dla okupu). Reszta zeszła do podziemia i rozproszyła się, po tym, gdy w 2002 r. rząd Pakistanu zakazał działalności TNSM. Sufi Muhammad został skazany na dożywocie, ale zwolniony w 2008 r. po oficjalnym wyrzeczeniu się przemocy. Fazlullah schwytany zaś w Pakistanie wraz z teściem – spędził półtora roku w więzieniu.

Reaktywacja TNSM

W 2004 r. po wyjściu na wolność Mulana wskrzesił zlikwidowaną TNSM oraz otworzył kanał radiowy w Imamdairi, małym miasteczku w dystrykcie Swat. Program nadawał głównie w dolinie Swat (ale również Dir i Malakand). Jako dziennikarz radiowy i publicysta był niezwykle popularny. Stąd wziął się jego przydomek „Radio Mulana”. Stacja nadawała głównie lekcje Koranu, ale również namawiała ludzi do niszczenia instrumentów muzycznych i wszelkich urządzeń odtwarzających muzykę.

Emerytowany brygadier armii Pakistanu, Mehmood Shah powiedział RFE „Słuchałem jego przemówień, które wskazywały na osobę o wielkiej charyzmie, która inspirowała ludzi swoim mocnym głosem”.

To również przez radio, które liczyło sobie co najmniej 150 tys. słuchaczy, zrekrutował swoje odziały specjalne zwane „Shaheen Force”.

Polityczne akcje Fazlullaha

Audycje Fazlullaha cieszyły się wielkim powodzeniem wśród słuchaczy i budowały jego pozycję publiczną i wojskową (rekrutował w ten sposób zwolenników i partyzantów). Wśród głoszonych tez wzywał do reformy społeczeństwa oraz walki ze źródłami zła, obsceniczności i wulgarności, czyli TV, kasetami wideo i płytami CD.

Pod jego wpływem w Dolinie Swat tysiące ludzi zniszczyło i spaliło telewizory. Akcja, którą przeprowadził we wsi Bilogram w Malakand, polegała na masowym publicznym paleniu kaset, płyt telewizorów i komputerów. To samo odbyło się we wsi Brikot, a następnie w Dherai, Damghar, Kanju, Kabal, Matta, KuzaBadi, Bara Badi, Mingora, Saidu Sharif w Swat.

Po trzęsieniu ziemi (8.10.2005.) w Dolinie Swat i wielkich zniszczeniach Fazlullach i TSNM zaczęli głosić tezę, że trzęsienie było karą boską związaną z zepsuciem obyczajów i tym łatwiej namawiając na niszczenie źródeł owego zepsucia. Ponadto Radio Moulana skoordynowało i nadzorowało akcje pomocy humanitarnej dla poszkodowanych, której nie podjął rząd centralny.

W sumie Fazlullah kontrolował w pełni miejscowości Kabal, Charbagh, Maydan, Kalam, KhawajKhela i Malta. Pobierał podatki, ustanowił sądy szaria, wyparł administrację i nieliczne posterunki armii z doliny. Rządzące prowincją MuttahidaMajlis-e-Amal oraz Jamaat e Islami podjęły akcję przeciwko TSNM, które zaczęło zagrażać ich wpływom politycznym i odbierać zwolenników (Sufi był dysydentem i rozłamowcem Jamaat-e-Islami).

Potencjalne starcie zostało zażegnane rozejmem z 18.08.2006 r., na mocy którego TSNM miało zakończyć akcję niszczenia elektroniki i dewastowania prowincji, w zamian za to rząd uwolnił zatrzymanych aktywistów i zalegalizował stację radiową.

Kolejną kampanią było przywracanie lub nadawanie wsiom i miejscowościom nazw islamskich i rugowanie nazw tradycyjnych. Następnie ogłosił, że posyłanie dziewcząt do szkoły jest nieislamskie – wezwał więc do nieposyłania córek do szkół. W rezultacie ok. 1700 dziewcząt zostało zabranych ze szkół przez rodziców w samym Swat. Sprzeciwiających się polityków Taliban wezwał do „stawienia się przed sądem szaria” albo też zostaną zabici.

Kolejną akcją Fazlullaha był jego dżihad przeciwko szczepieniom. Watażka ogłosił, że szczepienia polio są praktyką nieislamską – ponieważ islam nie zna pojęcia lekarstwa przed chorobą. Ponadto wg Fazlullaha, akurat szczepionki polio miałyby być spiskiem Zachodu, który ma doprowadzić do sterylizacji muzułmanów. Do dziś Talibowie zabijają ekipy medyczne szczepiące dzieci przeciw polio, na skutek czego Pakistan jest największym ogniskiem polio na świecie. Choroba występuje również masowo w wielkich miastach takich jak Karaczi czy Lahore.

W sumie w samym tylko Swat ok. 300 tys. dzieci nie zostało objęte szczepieniami. Radykalni klerycy pod wpływem Fazlullaha i jego radia przestrzegali przed spiskiem i co ciekawsze – te idee rozprzestrzeniły się również na inne terytoria FATA oraz do innych zakątków Pakistanu.

TTP w dolinie Swat

W lipcu 2007 r. po słynnej próbie sił rządu i radykalnych organizacji islamskich, czyli po oblężeniu i szturmie przez armię Pakistanu Czerwonego Meczetu (Lal Masjid), Fazlullah zjednoczył się (dokładniej: podporządkował) Tehreek-e-Taliban Pakistan dowodzonej wówczas przez Baitullaha Mehsuda.

Korzystając ze wsparcia TTP od października do listopada 2007 r. – opanował znaczne obszary rodzimej doliny Swat (ponad 50 miejscowości), wprowadzając własną administrację oraz sądy szaria.

Po początkowych niepowodzeniach, rząd pakistański 12 listopada 2008 r. wysłał do Swat ponad 20 tys. żołnierzy i do 6 grudnia opanował całą dolinę, jednak po wycofaniu się armii nie ustanowiono trwałej struktury państwowej, a kontrola rządu w Islamabadzie nad tą częścią Federally Administered Tribal Areas (FATA) była w dużej mierze symboliczna.

Do 2009 r. Taliban Fazlullaha odzyskiwał stopniowo kontrolę nad doliną. Po starciach z wojskiem i policją w lutym 2009 r. doszło do zawieszenia broni, w wyniku którego rząd zgodził się oficjalnie na wprowadzenie szariatu w regionie Malakand (tzw. „regulacja Nizam-e-Adl 2009”). W zawarciu rozejmu między rządem i Fazlullahem pośredniczył jego teść Sufi Muhammad.

Po uzyskaniu swobody działania w dolinie, Fazlullah zasłynął z wystosowania ultimatum do szkół, żądając usunięcia z nich dziewcząt do 15 stycznia 2009 r. Szkoły, które nie zastosowałyby się do tego żądania, miały zostać wysadzone, a łamiący zakaz – zabici.

Rzecznik TTP Muslim Khan w wywiadzie dla agencji INRI powiedział wówczas, że Talibowie nie są przeciwni edukacji dziewcząt, ale uważają, że szkoły te uczą wg zachodniego curriculum i „nie uczą islamu”. Stwierdził również, że w szkołach podstawowych mogą uczyć się dziewczęta, ale pod warunkiem, że będą przestrzegały prawidłowego ubioru (purdah).

19 stycznia 2009 r., pięć szkół, które nie zastosowały się do ultimatum, zostało wysadzonych przez Talibów. W sumie w latach 2007–2009 TalibanMulany wysadził w powietrze w Swat 184 szkoły, z tego 120 placówek przeznaczonych dla dziewcząt.

Po odrzuceniu przez Sąd Najwyższy rozstrzygnięć rozejmu z TTP jako niekonstytucyjnych, w kwietniu 2009 r. doszło do ataku Talibów na nieliczne oddziały armii i przejęcia faktycznej kontroli nad Doliną.

Armia zdecydowała się na wkroczenie do Swat, tym razem adekwatnymi do zagrożenia siłami.

Podstawową siłą uderzeniową była 19. dywizja piechoty wspierana przez lotnictwo i wojska ochrony pogranicza (Frontier Corps). W sumie szacuje się, że do Swat wkroczyło około 45 tysięcy żołnierzy. Ofensywa armii znana jest dziś pod nazwą „Drugiej bitwy o Swat”.

W maju 2009 r. armia zajęła po ciężkich walkach stolicę prowincji – Mignorę, zabijając ok. 1200 Talibów. Do września 2009 r. rozbiła siły TTP, aresztowała Sufiego Muhammada i 4 innych przywódców NTSM, a sam Fazlullah został ciężko ranny i uciekł do Afganistanu. To właśnie w 2009 r. świat dowiedział się o życiu pod rządami Talibów w dolinie z relacji późniejszej laureatki Nagrody Nobla – Malali Yousufzai.

Do końca 2009 r. TTP w dolinie Swat została rozbita, a ostatni jej dowódca wojskowy aresztowany w Karaczi w 2010 r.

—————–

Całość w najnowszym numerze.